Έλλειψη Βιταμίνης D: όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε
Αν και οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι η D είναι απλώς μια βιταμίνη, δεν είναι μόνο αυτό. Στην πραγματικότητα η D είναι και ορμόνη και βιταμίνη μαζί! Με πολύ απλά λόγια, είναι ορμόνη, επειδή το μεγαλύτερο ποσοστό της (80%-90%) συντίθεται στο δέρμα με την επίδραση του ήλιου και επίσης επειδή έχει ειδικούς υποδοχείς σχεδόν σε όλα τα κύτταρα του σώματος. Είναι όμως και βιταμίνη, διότι ένα μικρότερο ποσοστό της (10%-20%) το παίρνουμε από τροφές.
Η Βιταμίνη D και οι επιδράσεις της στον οργανισμό αποτελούν τις τελευταίες δεκαετίες πεδίο έντονης ερευνητικής προσπάθειας, με χιλιάδες δημοσιευμένες μελέτες.
Ωστόσο, υπολογίζεται ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, τα άτομα που πάσχουν από ανεπάρκεια της συγκεκριμένης Βιταμίνης ξεπερνούν το 1 δισεκατομμύριο.
Σε ποιες τροφές υπάρχει η Βιταμίνη D;
Βρίσκεται σε τροφές όπως τα λιπαρά ψάρια, ο σολομός, το σκουμπρί, ο τόνος, ο μπακαλιάρος, η πέστροφα, οι σαρδέλες, το μουρουνέλαιο, ο κρόκος του αυγού, οι γαρίδες, οι μαργαρίνες, τα εμπλουτισμένα δημητριακά και γαλακτοκομικά.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την απορρόφηση της Βιταμίνης D;
Παρόλο που η χώρα μας αποτελεί μια από τις πιο ηλιόλουστες χώρες της Ευρώπης, τα ποσοστά ανεπάρκειας και έλλειψης της Βιταμίνης D ανέρχονται σε υψηλά και ασυνήθιστα επίπεδα για τα δεδομένα μιας Μεσογειακής χώρας. Επομένως, ποιοι είναι οι παράγοντες που εμποδίζουν τη σύνθεση της Βιταμίνης D και ποια άτομα κινδυνεύουν περισσότερο;
To γεωγραφικό πλάτος: Όσο μακρύτερα βρίσκεται από τον ισημερινό μια περιοχή, τόσο ασθενέστερες είναι οι UVB ακτίνες που δέχεται.
Η εποχή του έτους: Oι μήνες από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβρη είναι αυτοί που προσφέρουν τη μεγαλύτερη ποσότητα σε Βιταμίνη D στο άτομο.
Η ώρα της ημέρα: Η σύνθεση της Βιταμίνη D είναι υψηλότερη της μεσημβρινές ώρες, διότι οι ακτίνες του ηλίου πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο κάθετες στο δέρμα μας. Αξίζει να σημειωθεί πως η έκθεση εκείνες τις ώρες δεν πρέπει να ξεπερνά τα 10-15 λεπτά για να είναι ασφαλής.
Το χρώμα του δέρματος: H oυσία που χρωματίζει το δέρμα ονομάζεται μελανίνη και είναι μια φυσική χρωστική που παράγεται από εξειδικευμένα κύτταρα του δέρματος. Μάλιστα, είναι η ουσία που προφυλάσσει το δέρμα από τις τοξικές υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου. Πράγματι, πιστεύεται ότι σε σκουρόχρωμα άτομα ίσως χρειάζεται ο 10πλάσιος χρόνος ώστε να παραχθεί η ίδια ποσότητα Βιταμίνης D που θα παράγονταν σε πιο ανοιχτόχρωμα άτομα.
Η ηλικία: Oι ηλικιωμένοι παρουσιάζουν 50% μειωμένη παραγωγή προβιταμίνη D3. Επίσης, το γεγονός ότι οι περισσότεροι ντύνονται με πολλά ρούχα και καλύπτουν μεγάλο μέρος του σώματός τους ακόμα και τους καλοκαιρινούς μήνες, δυσχεραίνει κι ‘άλλο την κατάσταση.
H χρήση αντιηλιακών σκευασμάτων: Για παράδειγμα ένα αντιηλιακό με δείκτη προστασίας SPF30 αποκλείει το 97% της βλαβερής ακτινοβολίας (UVB), συνεπώς o οργανισμός δυσκολεύεται ιδιαίτερα να συνθέσει τη Βιταμίνη D, όταν γίνεται χρήση αντιηλιακών με πολύ υψηλό δείκτη προστασίας. Επομένως συνίσταται η χρήση αντιηλιακού μετά από τα 10-15 λεπτά ασφαλούς έκθεσης στον ήλιο.
Η παραμονή σε κλειστούς χώρους: H παραμονή σε κλειστούς χώρους ή πίσω από τζάμια για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. για λόγους εργασίας ή νοσηλείας), οδηγεί σε μειωμένα επίπεδα Βιταμίνης D στον οργανισμό.
Η ατμοσφαιρική μόλυνση: Η μολυσμένη ατμόσφαιρα εμποδίζουν τις υπεριώδες ακτίνες του ηλίου να φτάσουν την επιφάνεια του δέρματος και συνεπώς να παραχθεί η Βιταμίνη.
Διάφορες παθολογικές καταστάσεις: Παχυσαρκία, χρόνια νεφρική νόσος, ηπατική ανεπάρκεια, χρήση φαρμάκων που αυξάνουν την κατανάλωση βιταμίνης D (π.χ αντισπασμωδικά), παθολογικές καταστάσεις του γαστρεντερικού συστήματος, είτε λόγω νοσημάτων, είτε λόγω χειρουργικών επεμβάσεων που αφαιρούν ή παρακάμπτουν τμήματα του στομάχου ή του εντέρου (π.χ γαστρικό bypass).
Vegans: Η αμιγώς χορτοφαγική διατροφή ή δίαιτα μπορεί να συνοδεύεται από έλλειψη βιταμίνης D
Πώς επιδρά η Βιταμίνη D στον οργανισμό μας;
Η βιταμίνη D είναι πολύ σημαντική για την υγεία των οστών και των δοντιών. Πρόσφατα αναδείχθηκε ο ρόλος της και στην συνολική υγεία του οργανισμού, καθώς έχει καταφραφεί πως βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού, και στην πρόληψη άλλων σοβαρών παθήσεων όπως διαφόρων μορφών καρκίνου, σκλήρυνσης κατά πλάκας, ψυχιατρικών νόσων, υπέρταση, ψωρίαση κλπ.
Τί σημάδια δείχνει η έλλειψη της Βιταμίνης D;
Διάθεση: Η σεροτονίνη, ουσία που δρα ως ορμόνη και νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο και συνδέεται με την καλή διάθεση, παράγεται χάρη στην έκθεση στον ήλιο. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τη βιταμίνη D, την οποία συνθέτει ο ανθρώπινος οργανισμός χάρη στην έκθεση του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία. Μελέτη του 2006 εστίασε στην επίδραση της βιταμίνης D στην ψυχική υγεία 80 ηλικιωμένων ασθενών και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όσοι είχαν τα χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό τους ήταν 11 φορές πιο πιθανό να εκδηλώσουν κατάθλιψη.
Υπερβολικό βάρος: Η βιταμίνη D είναι λιποδιαλυτή, επομένως τα αποθέματα λίπους την αντλούν από τον οργανισμό. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο με αυξημένο ποσοστό λίπους στο σώμα του χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα βιταμίνης D για να παραμείνει υγιές. Το ίδιο ισχύει και για άτομα με αυξημένη μυϊκή μάζα.
Εφίδρωση κεφαλιού: Ένα από τα πρώτα και πιο χαρακτηριστικά σημάδια της έλλειψης βιταμίνης D είναι η εφίδρωση στην περιοχή του κεφαλιού.
Υγεία εντέρου: Μια γαστρεντερική πάθηση που επηρεάζει την ικανότητα απορρόφησης των λιπαρών εμποδίζει την απορρόφηση λιποδιαλυτών ουσιών, όπως η βιταμίνη D. Συχνή είναι η έλλειψη της βιταμίνης σε άτομα που έχουν διαγνωστεί με νόσο του Crohn, κοιλιοκάκη ή ευαισθησία στη γλουτένη και άλλα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου.